Cymbały węgierskie

Do tego wpisu skłonił mnie zakup cymbałów węgierskich przez wnuczkę cymbalisty wileńskiego Antoniego Ciukszo - Natalię. Wcześniej nie interesowałem się konstrukcją i strojem tego instrumentu. Teraz jednak postanowiłem nieco bardziej się mu przyjrzeć.

Cymbały węgierskie Natalii Ciukszo-Wodzickiej

Cimbalom (tak na ten instrument mówią Węgrzy) należy do rodziny chordofonów strunowych uderzanych, obok takich kuzynów jak hackbrett (Niemcy/Szwajcaria), hammered dulcimer (USA), santur (Indie/Irak/Iran), yangqin (Chiny) i yanggeum (Korea).

Odrobina historii. Cymbały pojawiły się na Węgrzech w XVI wieku, a ich współczesną, koncertową wersję opracował w XIX wieku w Budapeszcie Vencel József Schunda. Instrument ten jest bardzo ciężki i stoi na ok. 70-centymetrowych nogach. Cymbały zaczęto stosować w muzyce operowej dzięki Ferencowi Erkela, który wykorzystał je w operach Bánk bán (1861) i Dózsa György (1867). Franz Liszt wprowadził je do swoich orkiestrowych aranżacji rapsodii fortepianowych. Później instrument pojawił się także w twórczości Béli Bartóka (I Rapsodia na skrzypce i orkiestrę, 1928) oraz Zoltána Kodálya (Háry János, 1926), którzy byli pionierami w badaniach nad węgierską kulturą ludową.

Nieco techniki. Cimbalom ma skalę od C2 do A6. Wszystkie cymbały węgierskie mają ten sam układ dźwięków. Poniższy diagram przedstawia sposób strojenia cymbałów węgierskich (po kliknięciu w obrazek można go powiększyć, aby zobaczyć szczegóły).

Zdjęcie z  "Cimbalom Tutor" autorstwa Ferenca Gerencséra i Ilony Szeverényi

Cymbały węgierskie, w odróżnieniu od tradycyjnych cymbałów wileńskich, rzeszowskich i innych, posiadają pedał służący do tłumienia strun. Podobnie jak w fortepianie, tłumiki nie działają na wysokie dźwięki cymbałów. Wszystkie dźwięki od G5 do A6 są nietłumione, z wyjątkiem G#5.

Na Węgrzech cimbalom jest centralnym instrumentem wielu kapel ludowych i muzyki romskiej. Istnieje także jego mniejsza, przenośna odmiana – kiscimbalom.